Θα κόψεις το τσιγάρο: Έρχεται «τρελή» αύξηση στα προϊόντα καπνίσματος

Η ευρωπαϊκή βιομηχανία καπνού προειδοποιεί ότι μια απότομη αύξηση της φορολογίας στα προϊόντα της θα ενισχύσει το λαθρεμπόριο και θα μειώσει τα δημόσια έσοδα, υπονομεύοντας ταυτόχρονα κάθε προσπάθεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης να χρηματοδοτήσει τον επόμενο πολυετή προϋπολογισμό της.

Σύμφωνα με αποκάλυψη του Euractiv, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξετάζει την αναθεώρηση της Οδηγίας για τον Ειδικό Φόρο Κατανάλωσης Καπνού (TED), προτείνοντας αύξηση φόρου στα τσιγάρα έως και 139%, ενώ σχεδιάζει μεγάλες ανατιμήσεις και στα υπόλοιπα προϊόντα καπνού. Η είδηση έχει προκαλέσει έντονη ανησυχία στον κλάδο, ο οποίος εκτιμά ότι οι αυξήσεις αυτές θα εκτινάξουν την τιμή ενός πακέτου, ανοίγοντας τον δρόμο για επέλαση της παράνομης αγοράς.

Ο “ενορχηστρωτής” της πρότασης είναι ο Επίτροπος Φορολογίας της Ε.Ε., Βόπκε Χούκστρα, ο οποίος επιδιώκει την αύξηση των εσόδων των κρατών μελών — κάτι ιδιαίτερα κρίσιμο ενόψει των επικείμενων διαπραγματεύσεων για το νέο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο 2028-2034 της Ε.Ε. Πηγές από την Κομισιόν δήλωσαν στο Euractiv ότι το Τμήμα Προϋπολογισμού έχει μεγάλες δυσκολίες να εξασφαλίσει επιπλέον κονδύλια.

Το πρώτο προσχέδιο του νέου προϋπολογισμού αναμένεται τον Ιούλιο, προσδίδοντας επείγοντα χαρακτήρα στις συζητήσεις για το πού θα βρεθούν νέα έσοδα.

Ωστόσο, για να αναθεωρηθεί η οδηγία TED, απαιτείται ομοφωνία από όλα τα κράτη-μέλη — και η βιομηχανία προειδοποιεί ότι οι υπερβολικοί φόροι ενδέχεται να ωθήσουν τους καταναλωτές στο λαθρεμπόριο, προκαλώντας αντίθετα αποτελέσματα.

Έκθεση που χρηματοδοτήθηκε από την Philip Morris International υποστηρίζει ότι η παράνομη διακίνηση καπνού αυξήθηκε κατά 10% το 2023 στην Ε.Ε., προκαλώντας απώλειες εσόδων σχεδόν 15 δισ. ευρώ.

Ο Χρήστος Χαρπαντίδης, ανώτατο στέλεχος της PMI, δήλωσε πως η φορολογία παίζει καθοριστικό ρόλο στην αύξηση του λαθρεμπορίου. Αν και παραδέχεται ότι η αναθεώρηση της οδηγίας δεν είναι αρνητική καθαυτή, θεωρεί ότι η χρονική συγκυρία είναι ακατάλληλη. Όπως είπε, αν οι τιμές αυξηθούν απότομα και οι κυβερνήσεις δεν μπορούν να ελέγξουν αποτελεσματικά την παράνομη αγορά, οι καταναλωτές θα στραφούν σε φθηνά, παράνομα προϊόντα — ειδικά όταν το βιοτικό κόστος βρίσκεται σε ιστορικά υψηλά.

Ο Χαρπαντίδης κατονόμασε τη Γαλλία, ως τη χώρα με τα υψηλότερα ποσοστά λαθρεμπορίου και φορολογίας στην Ε.Ε., τονίζοντας πως δεν θα έπρεπε να ηγείται των πιέσεων για νέες αυξήσεις. Αντιθέτως, συνέστησε να παραδειγματιστεί από Ιταλία, Πολωνία και Ελλάδα, όπου το λαθρεμπόριο έχει μειωθεί τα τελευταία χρόνια.

Το κόστος για τη Γαλλία ανήλθε το 2023 σε 9,4 δισ. ευρώ, ενώ η Ολλανδία έχασε σχεδόν 900 εκατ. ευρώ, σύμφωνα με την έκθεση.

Ωστόσο, όχι όλοι συμμερίζονται τις εκτιμήσεις της βιομηχανίας.
Ο δρ Άλεν Γκάλαχερ, ερευνητής του Πανεπιστημίου του Μπαθ, δήλωσε πως οι εκθέσεις αυτές πρέπει να αντιμετωπίζονται με επιφύλαξη, καθώς είναι χρηματοδοτούμενες από την ίδια τη βιομηχανία και τα στοιχεία τους συχνά διογκώνονται για να αποτραπεί η αυστηρότερη ρύθμιση.

Αντίθετα, ανεξάρτητες μελέτες έχουν δείξει ότι η αύξηση των φόρων δεν οδηγεί απαραίτητα σε αύξηση του λαθρεμπορίου, όπως έχουν αποδείξει χώρες που αύξησαν δραστικά τους φόρους χωρίς να δουν αύξηση στην παράνομη αγορά. Ο Γκάλαχερ επικαλέστηκε και έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας (2019), η οποία εντοπίζει τις βασικές αιτίες του λαθρεμπορίου αλλού: στην ανεπάρκεια των ελεγκτικών μηχανισμών, τη διαφθορά και τα κενά στο δικαστικό σύστημα — και όχι στη φορολογία.

Διασυνοριακή απειλή

Η παράνομη διακίνηση καπνού προκαλεί ανησυχία και στην Europol. Η ευρωπαϊκή αστυνομική υπηρεσία, στην έκθεση για το οργανωμένο έγκλημα 2025, σημειώνει πως χώρες με υψηλούς φόρους καπνού και ΦΠΑ είναι ιδιαίτερα ευάλωτες στο λαθρεμπόριο προϊόντων ειδικού φόρου κατανάλωσης.

Παρατηρείται επίσης αύξηση των παράνομων εργοστασίων παραγωγής καπνού σε πολλές χώρες της Ε.Ε., ιδίως σε συνοριακές περιοχές. Οι εγκληματικές οργανώσεις διασπούν τη διαδικασία παραγωγής και εκμεταλλεύονται τις διαφορές τιμών μεταξύ κρατών-μελών και γειτονικών χωρών εκτός Ε.Ε.

Ο Χάουαρντ Πιου, πρώην αξιωματούχος της Europol και σύμβουλος κατά του λαθρεμπορίου, εξηγεί πως το λαθρεμπόριο γίνεται με διάφορους τρόπους: από λαθραίες αποστολές σε εμπορευματοκιβώτια, μέχρι μεταφορά μικροποσοτήτων από επιβάτες σε πτήσεις. Παράλληλα, οργανωμένες συμμορίες δημιουργούν δικά τους εργοστάσια, αγοράζοντας μηχανήματα και πρώτες ύλες για να παράγουν παράνομα προϊόντα τύπου Marlboro, τα οποία πωλούν στη μαύρη αγορά.

Τα έσοδα από την παράνομη δραστηριότητα ξεπλένονται μέσω άλλων κυκλωμάτων, τοποθετούνται σε trust funds, χρηματοδοτούν οπλισμό και — σύμφωνα με τον Πιου — δωροδοκούν τελωνειακούς, συνοριοφύλακες ακόμη και πολιτικούς, ενισχύοντας τη θέση τους.